Depresja u młodzieży: czym jest i jak z nią walczyć

Wstęp

Czym jest depresja? Dla większości osób depresja jest jednoznaczna z uczuciem głębokiego smutku. Gdybyśmy spróbowali wyobrazić sobie osobę cierpiącą na depresję, prawdopodobnie byłaby ona przygnębiona, unikająca kontaktu z innymi, zamknięta w sobie, smutna. Prawda? Tymczasem tego typu zachowanie jest tylko jednym z wielu objawów depresji. W rzeczywistości ma ona wiele twarzy, które dodatkowo mogą skrywać się pod maską innych zaburzeń, chorób i problemów. Depresja u młodzieży jest tego dobrym przykładem.

Liczba młodych osób cierpiących na depresję nieustannie rośnie. Intensywność towarzyszących jej objawów wiąże się między innymi z trudnością ich rozpoznania w momencie, gdy pojawiają się po raz pierwszy. Łatwo je zlekceważyć, tłumacząc trudne sytuacje i niepokojące zachowania buntem młodzieńczym. Rodzice często mają nadzieję, że pojawiające się problemy z czasem rozwiążą się same. Jest to jak najbardziej zrozumiałe. Niestety z tego powodu wielu z nich reaguje dopiero, gdy sytuacja całkowicie wymyka się spod kontroli. Nie trzeba jednak czekać na pogrążenie się w sytuacji kryzysowej, żeby sięgnąć po pomoc specjalisty. Wcześniejsza konsultacja z psychologiem może oszczędzić wielu potencjalnych zmartwień, problemów i rodzinnych kłótni.
Ten artykuł pomoże Państwu zrozumieć problemy, które mogą pojawić się w okresie dojrzewania, i w porę rozpoznać objawy rozwijającej się depresji.

Czym jest depresja i jak ją rozpoznać?

Badania naukowe przeprowadzone przez francuskich i amerykańskich naukowców (Chabrol H., 2001) wykazały, że depresja wśród młodzieży występuje równie często jak u dorosłych, i trzy razy częściej niż u dzieci. Najważniejsze cechy poważnych stanów depresyjnych są wspólne dla dzieci, młodzieży i dorosłych.
Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM V), zdiagnozowanie poważnego stanu depresyjnego wymaga występowania przynajmniej pięciu z poniższych objawów przez okres przynajmniej dwóch tygodni. Można mówić o dużej depresji tylko wtedy gdy przez większość dnia występuje

nastrój depresyjny (u dzieci i młodzieży także nerwowość) lub
utrata zainteresowania dotąd ważnymi czynnościami lub zanik odczuwania przyjemności.

Pozostałe objawy, to w skrócie:

Wyraźna utrata masy ciała bez stosowania diety lub przybieranie na wadze;
Bezsenność lub nadmierna senność (niemal codziennie);
Pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe, (niemal codziennie);
Zmęczenie lub brak energii, (niemal codziennie);
Poczucie braku własnej wartości lub nadmierne czy nieadekwatne poczucie winy, (niemal codziennie);
Zmniejszona zdolność do myślenia czy koncentracji albo niezdecydowanie, (niemal codziennie);
Powtarzające się myśli o śmierci, powtarzające się myśli samobójcze bez konkretnego planu, próba samobójcza lub konkretny plan popełnienia samobójstwa.

W jaki sposób nastolatek może wyrażać swoje objawy?

Depresyjny nastrój: „Jestem smutny”, „Mam czarne myśli, mam ochotę wszystko rzucić, beznadzieja, nie mam na nic ochoty”
Nerwowość: „Jak tylko ktoś mi coś powie, to się denerwuje, mam ochotę go uderzyć”, „Staram się hamować złość, obrażam się, zamykam w swoim pokoju, nic nie mówię”, „łatwo mnie sprowokować”;
Utrata zainteresowania i zanik odczuwania przyjemności: „Już nic mi się nie podoba”, „Nie mam ochoty na nic, siedzę w domu, słucham muzyki, nie myślę o niczym”, „Mam dosyć wszystkiego, brakuje mi motywacji”;
Problemy z jedzeniem: „Często nie mam ochoty jeść, brzydzi mnie to, mogę nie jeść nawet cały dzień”, „Jadłam dużo i wszystko i bardzo przytyłam”, „Są okresy kiedy jem bardzo dużo i okresy kiedy w ogóle nie jestem głodna, pod koniec wakacji przytyłam 5 kg a w tym tygodniu schudłam już 2 kg.”;
Kłopoty ze snem: a) bezsenność – „Najtrudniej jest zasnąć. Budzę się kilka razy w ciągu jednej nocy”, „Nie mogę zasnąć, mam nieprzyjemne sny, ale po przebudzeniu ich nie pamiętam”; b) nadmierna senność: „Śpię średnio po dziesięć godzin, nawet dwanaście, cały czas jestem zmęczona”, „Nic nie robię tylko śpię, a mimo to jestem zmęczony”.
Pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe: „Cały czas muszę coś robić”, „Jestem wykończony, bezkształtny, nie reaguję”.
Zmęczenie lub brak energii: „Jestem zmęczony ale nie mogę spać”, „Czuję się słaby, jakby pusty w środku. Kiedy kiepsko się czuję, nie mam w ogóle siły. Wtedy mogę tylko płakać”, „Wszystko stało się wysiłkiem”.
Poczucie braku własnej wartości i poczucie winy: „Mam wrażenie, że nic nie jestem warta”, „Nie akceptuję siebie, czuję się głupi, nie podobam się sobie, mam wrażenie, że nic ni potrafię, nie mam zalet”, „Czuję się winny, że moi rodzice się rozwiedli”.
Zmniejszona zdolność do myślenia czy koncentracji albo niezdecydowanie: „Już nie potrafię się skoncentrować, a wcześniej byłam wzorową uczennicą”, „Mam problemy z pamięcią, zwłaszcza teraz, myślę o tym, że chcę coś zrobić, a pięć minut później nie pamiętam już co to było”, „Często zapominam różne rzeczy”, „Nie umiem się zdecydować, gdy mam podjąć jakąś decyzję, to jest koszmar”.
Myślenie o śmierci: „Często wolałabym się nie obudzić następnego dnia, tak byłoby prościej”, „Chciałam się zabić, nawet przygotowałam już tabletki”.

Czym różni się depresja u młodzieży?

Należy podkreślić te cechy depresji u młodzieży, które utrudniają jej diagnozę:

Nastrój depresyjny występuje względnie rzadko: w prawie 50% przypadków młodzi ludzie cierpiący na depresje nie sprawiają wrażenia smutnych lub przygnębionych.
W przeciwieństwie do dorosłych, ale podobnie jak dzieci, nastolatkowie nie mówią spontanicznie o ich smutku. Większość z nich może ukryć swój depresyjny nastrój z powodów takich jak np. przekonanie, że rozmówca ich nie zrozumie, nie zaakceptuje lub nie może im pomóc; w celu uniknięcia konfrontacji z nieprzyjemnymi uczuciami lub myślami; żeby nie przyznać się do słabości lub potrzeby pomocy osoby dorosłej. Stopniowe budowanie relacji z terapeutą, w oparciu o zaufanie, pozwala na przezwyciężenie tych zahamowań i przyznanie się do swoich uczuć przed samym sobą i przed innymi.
Często młodzi ludzie starają się pozbyć nieprzyjemnych uczuć poprzez skrajne zachowania takie jak np. cięcie się żyletką, sięganie po używki lub uzależniając się od komputera i telefonu. Nastolatek może również posunąć się do zachowań antyspołecznych lub nawet do przestępstwa. Diagnoza i leczenie depresji u młodzieży są niezbędnym elementem w zapobieganiu narkomanii, alkoholizmu oraz przestępczości.
Depresyjny nastrój u młodzieży przejawia się w nietypowy sposób, poprzez poczucie pustki, znudzenia, obojętności, opuszczenia lub samotności, a także przez wrażenie, że jest się niekochanym, niezrozumianym i odrzuconym.
Podczas konsultacji, nastolatek może nie skarżyć się na depresyjny nastrój ale okazywać zdenerwowanie, niechęć, małomówność, buntownicze nastawianie. W ten właśnie sposób może przejawiać się nerwowość, która maskuje smutek. Tego typu zachowanie może niesłusznie odwieść specjalistę od diagnozy depresji.

W przypadku młodzieńczej depresji powiedzenie, że pozory mylą, jest jak najbardziej trafne. Zachowania młodych ludzi mające na celu oddalenie depresyjnego nastroju przyczyniły się do powstania pojęcia „zamaskowanej depresji”, i uczyniły jej rozpoznanie bardzo trudnym. Dlatego też szczegółowy wywiad przeprowadzony przez doświadczonego terapeutę, w ramach relacji opartej na empatii i zaufaniu, pozwala dotrzeć do źródła trudności, z którymi boryka się młody człowiek, pozwalając mu również na wyrażenie swojego depresyjnego nastroju. Tylko wtedy ujawniają się objawy depresji w takiej formie, w jakiej można je zaobserwować u dorosłych.

Depresja u dziewczynek

Dziewczynki są dotknięte przez depresję dwa razy częściej niż chłopcy. Jedna nastolatka na dziesięć cierpi na depresję. Fakt ten tłumaczy szereg czynników biologicznych, psychicznych i społecznych. Jednym z nich są zmiany w gospodarce hormonalnej towarzyszące dojrzewaniu i rozpoczęcie miesiączkowania. Sposób w jaki zmienia się ciało dorastającej kobiety również może przyczynić się do złego samopoczucia i obniżenia samooceny. Zaczyna ona wtedy odczuwać presję, by dostosować swoje ciało do wymagających wzorów piękna i musi radzić sobie z krytycznym spojrzeniem otoczenia.

Rodzaje depresji u młodzieży

Duża depresja (patrz wyżej)
Dystymia (depresja przewlekła)

Typ depresji charakteryzujący się przewlekłym (trwającym kilka lat) obniżeniem nastroju o przebiegu łagodniejszym niż w przypadku depresji endogennej (dużej depresji). Ze względu na łagodniejsze objawy (myśli i tendencje samobójcze występują prawie dwa razy rzadziej niż w dużej depresji), zazwyczaj pozostaje ona nierozpoznana i nieleczona, mając przy tym duży wpływ na życie chorego i jego bliskich. Nieleczona dystymia może trwać nawet całe życie. Zazwyczaj chory tak bardzo przyzwyczaja się do ciągle obniżonego nastroju, że wydaje mu się on normalnym elementem jego osobowości.

Diagnoza dystymii wymaga obecności przynajmniej dwóch z następujących objawów:

zaburzenia łaknienia
zaburzenia snu
uczucie zmęczenia
deficyt uwagi
niska samoocena
trudności decyzyjne
poczucie beznadziejności

U młodzieży dystymia często łączy się z duża depresją (Chodzi o tzw. „podwójną depresję”, w tym wypadku w przebiegu dystymii występują również epizody dużej depresji. To pojęcie diagnostyczne nie znajduje się w oficjalnych klasyfikacja chorób i zaburzeń.). Przewlekła depresja może łączyć się także z innymi zaburzeniami, często istniejącymi już wcześniej, jak na przykład zaburzenia lękowe i zaburzenia zachowania.

Zaburzenia adaptacyjne z nastrojem depresyjnym

Chodzi o depresję reaktywną spowodowaną czynnikami zewnętrznymi. Powstaje ona na skutek stresu psychospołecznego, który może być np. związany z konkretnym traumatycznym przeżyciem.

Zaburzenia depresyjne nieokreślone

Ta kategoria obejmuje przypadki, w których liczba, intensywność lub długość trwania rozpoznanych objawów jest niewystarczająca do diagnozy jednego z powyższych zaburzeń depresyjnych. Objawy nie są również związane z występowaniem sytuacji stresowej. Rozpoznanie i leczenie są w tym wypadku ważne ze względu na duże ryzyko wystąpienia dużej depresji.

mgr Katarzyna Rybińska
Psycholog Kliniczny i Psychoterapeuta

Facebook

Twitter

Digg

Tumblr

Dodano: 03.02.2018, do kategorii Blog